Yeni seçim düzenindeki farklar seçmenler nezdinde merak edilirken kamuoyu incelemecisi Can Selçuki, oluşturulan kural değişikliğini açıkladı. Millet İttifakı'ndaki 4 partinin tek başına milletvekili çıkaramayacağını dile getiren Selçuki, "Eğer 2018’deki sistemde olsaydık bu partiler ittifakın toplam milletvekili adedina katkı verebileceklerdi. Şimdi veremiyorlar" duyurusuyla Millet İttifakı'nın dezavantajlı konuma düştüğü hali anlattı.
Türkiye 14 Mayıs seçimlerine 2018'dekinden değişik bir sistemle girmeye hazırlanıyor. Her iki sistemde D'Hondt tekniği kullanılsa da arada seçim neticelerini mühim ölçüde etkileyecek farklar bulunuyor. Bu amaçla ittifak kuran partilerin seçim sürecindeki yaklaşımları da değişik sergiliyor. Yeni sistemle alakalı merak edilenleri izah eden kamuoyu incelemecisi Can Selçuki, eski sistemde milletvekili çıkaramayan partilerin ittifaka sağladığı katkıya ilgi çekti. Selçuki'ye göre yeni düzenin Millet İttifakı yönünden bir de dezüstünlüğü var.
iStock-493435454
Millet İttifakı'ndaki 4 partinin tek başına milletvekili çıkaramayacağını dile getiren Selçuki, "Eğer 2018’deki sistemde olsaydık bu partiler ittifakın toplam milletvekili adedina katkı verebileceklerdi. Şimdi veremiyorlar" duyurusuyla Millet İttifakı'nın dezavantajlı konuma düştüğü hali anlattı.
klasdjaslkd
"MİLLETVEKİLİ DAĞILIMININ KURALI DEĞİŞTİ"
Sosyal medya hesabından paylaştığı video ile eski ve yeni sistem arasındaki farkları izah eden Selçuki'nin ifadeleri şöyle:
2018 seçim sistemi ile günümüz seçim sistemi arasındaki fark ne? Önce değişikliğe uğramayan şeyleri söyleyeyim: O vakit da D’Hondt sistemi kullanıyordu, şimdi de D’Hondt kullanılıyor. O vakit da bir partinin barajı geçmesi amacıyla amacıylade varolduğu ittifakın barajı geçmesi yeterliydi, şimdi de öyle.
Peki ne değişti? Milletvekili dağılımının kuralı değişti. Eski sistemde oylar verildikten sonra milletvekilleri evvelce ittifaklara göre dağılıyordu. Yani Cumhur İttifakı bir seçim bölgesinde aldığı toplam oya göre, Millet İttifakı aldığı toplam oya göre, HDP de aldığı oya göre milletvekili adedi alıyordu. HDP ittifak amacıylade olmadığı amacıyla kendi vekil miktarını taşıyordu.
iStock-1354583975
Daha sonra, Cumhur İttifakı diyelim ki bir seçim bölgesinde 10 adet koltuk aldı, bu 10 koltuk AK Parti ve MHP arasında gene D’Hondt sistemi kullanılarak paylaştırılıyordu. Aynı şekilde Millet İttifakı amacıylade de CHP, İYİ Parti ve Saadet Partisi arasında, HDP esasen ittifak amacıylade olmadığı amacıyla aldığı oy seviyesine göre milletvekilini buradan alıyordu.
Şimdi ne üstünlüğü vardı bu seçim düzeninin? Mesela Saadet Partisi rastgele bir seçim bölgesinde tek başına seçim çıkaramasa da Millet İttifakı’na sağladığı oy katkısı nedeniyle Millet İttifakı’na toplamda milletvekili adedi kazandırabiliyordu ve bu milletvekili adedi CHP’ye ya da İYİ Parti’ye gelebiliyordu.
Aynı şekilde örnek olarak MHP bir seçim bölgesinde tek başına milletvekili çıkartamasa da ittifaka yaptığı katkıdan kaynaklı genellikle milletvekili miktarını artırabiliyordu ve AK Parti ve MHP’ye bunun milletvekili adedi olarak dönüşü oluyordu. Zaten baktığınızda Cumhur İttifakı’nın ya da Millet İttifakının maksimum milletvekili adedina katkıda bulunuyordu.
iStock-1019886484
YENİ SİSTEMDE NE OLDU?
Yeni sistemde milletvekilleri bundan sonra ittifakların toplam oyuna göre dağıtılmıyor. Bir seçim bölgesinde partiler ne oy aldılarsa o oylar nispetinde gene D’Hondt sistemi kullanılarak dağıtılıyor. Millet İttifakı amacıyla bunun dezüstünlüğü ne? Millet İttifakı’nda şu anda 2018’e göre tek başına milletvekili çıkartamayacak 4 adet parti var. Kim bunlar: Saadet Partisi, Gelecek Partisi, DEVA Partisi ve Demokrat Parti. Bunlar tek başlarına milletvekili çıkartamıyorlar. Eğer 2018’deki sistemde olsaydık bu partiler ittifakın toplam milletvekili adedina katkı verebileceklerdi. Şimdi veremiyorlar.
Peki Millet İttifakı bunu aşmak amacıyla ne yapıyor ya da ne yapması gerekiyor? DEVA, Saadet, Gelecek ve Demokrat Parti’nin ittifakın görece büyük partileri olan CHP ve İYİ Parti listelerinden seçime girmesi üzerinden çalışıyorlar. Veyahut Saadet, DEVA, Gelecek ve Demokrat Parti kendi listelerini ortaklaştırarak seçim yerlerinde milletvekili çıkartabilecek oranlara ulaşmaya çalışıyorlar.
Dolayısıyla 2018’deki seçim kanunu ile 2023’teki seçim kanunu arasındaki en esas fark ne D’Hondt sistemi ne de ittifakların barajı aşmak amacıyla barajı aşamayan partilere yardımcı olması. Esas fark, milletvekili dağılımları yapılırken daha evvelce, evvelce ittifakların toplam oyu sonra partilerin münferit oylarına göre hesaplanırken şimdi partilerin münferit oylarına göre hesaplanması. Aradaki fark budur.
Bu videodan yola çıkarak rastgele bir ittifaka 'Tüm listenizi ortaklaştırın' mesajını vermek doğru değil. Her ittifak 87 seçim bölgesini tek tek çalışarak birlikte ve ayrı girmenin stratejik olarak en çok faydayı sağladığı çözümü üretmeli. Çok kısıtlı bir optimizasyon problemi.
